Porady eksperta

Do świadomości producentów zbóż dociera fakt, że zwalczanie chwastów staje się coraz bardziej zawiłym ogniwem agrotechnicznym. Czynniki wpływające na wzrost problemów to ograniczenia w doborze substancji aktywnych, zwiększenie udziału uprawy formy ozimej zbóż, wprowadzenie na szerszą skalę uproszczeń w uprawie roli, genetyczne uodpornienia chwastów i wiele innych. Przeciwdziałanie tym zjawiskom powinno polegać na wielotorowym, detalicznym, a nawet finezyjnym podejściu do odchwaszczania.

Zabieg T3 w zbożach to aplikacja fungicydów w fazie „kłoszenia” – dokładnie według faz rozwojowych zbóż to BBCH 51 (Górna część kłosa/wiechy wyłania się z pochwy liściowej i widoczny jest pierwszy kłosek) do BBCH 59 (Całkowicie widoczny kłos/wiecha). Aby zabieg miał jak najwyższą skuteczność należy jeszcze bardziej doprecyzować czas oprysku.

Przez cały okres wegetacji zboża narażone są na atak chorób wywoływanych przez grzyby. Niektóre infekcje przypadają na okres jesienny. W październiku i listopadzie na plantacjach zbożowych można znaleźć objawy chorób podsuszkowych, mączniaka, septorioz, rdzy i innych. Mimo wczesnych infekcji, aplikacje fungicydów jesienią są wykonywane sporadycznie.

Uprawa rzepaku wymaga od plantatora dużego zaangażowania finansowego i czasowego. Zaniechanie jakiegokolwiek zabiegu agrotechnicznego mocno ogranicza plonowanie. Opryskiwacz w uprawie pojawia się w sezonie średnio siedem razy, aplikując środki chroniące plantację przed szkodnikami, chwastami i chorobami. Zabiegi osłaniające plantację należą do czterech ogniw agrotechnicznych.

Już od samego początku rośliny zbożowe są atakowane przez liczne choroby. Na część z nich można zareagować po infekcji. W wielu wypadkach trzeba jednak zastosować metody prewencyjne. Zaprawianie nasion to najlepszy sposób ochrony przed chorobami przenoszonymi przez ziarno i glebę, zapewniającym zdrowy łan i wysoki plon.

Z dniem 1 stycznia 2014 roku weszły w życie zasady Integrowanej Ochrony Roślin, które zakładają racjonalne łączenie metod chemicznych i niechemicznych w ograniczaniu presji agrofagów. Jedną z bardzo ważnych zmian było wprowadzenie obowiązku prowadzenia ewidencji środków ochrony roślin stosowanych na plantacjach.

Powierzchnia zasiewów owsa w Polsce w ostatnich latach jest na stałym poziomie i wynosi około 0,5 mln hektarów. Reprezentuje to 7% ogólnej powierzchni zasiewów i jest to znacznie mniej niż pszenicy jarej i ozimej, pszenżyta ozimego czy żyta, ale więcej niż jęczmienia jarego.

W świecie biologii istnieje kilka zjawisk, które można określić mianem trudnych do zrozumienia. Pomimo faktu, że azot (N) jest jednym z najbardziej rozpowszechnionych w przyrodzie składników, a w ziemskiej atmosferze jest go ponad 78%, jest on najbardziej deficytowym składnikiem żywieniowym, w znikomym stopniu dostępnym dla roślin. Podobna sytuacja dotyczy krzemu (Si). 

Rzepak ozimy jest w naszym kraju bardzo ważną uprawą. Areał na którym rolnicy dokonują jesiennych zasiewów rzepaku jest od kilku lat stabilny i wynosi ok 850 tys. ha. Uprawa rzepaku ozimego jest zadaniem dość trudnym i wymagającym szczególnej uwagi. Każdego sezonu rolnicy zmagają się z problemem zagrożenia ze strony patogenów, które atakują rośliny już od początku wegetacji jesiennej oraz wiosną niemal do samego zbioru. Chronimy go zabiegami zabezpieczającymi przed chwastami, szkodnikami oraz przed chorobami powodowanymi przez grzyby.

Jeszcze pod koniec XX wieku liczni specjaliści z agrotechniki uważali, że uprawa rzepaku w Polsce nie wymaga interwencji fungicydowej, by utrzymać łan wolny od chorób. W miarę wzrostu powierzchni uprawy rzepaku, zwiększała się też liczba infekcji. Obecnie wysoki plon można uzyskać, tylko stosując szczegółowo zaplanowany program ochrony, zwłaszcza wtedy, gdy pozostałe elementy technologii, jak na przykład płodozmian, są modyfikowane.

Wraz z pojawieniem się nowych odmian zbóż rośnie poziom plonowania. Wyższy potencjał pociąga z kolei za sobą rozwój agrotechnologii, opartych na licznych zabiegach eliminujących ryzyko strat spowodowanych niekorzystnym przebiegiem warunków pogodowych czy presją patogenów. Niestabilności poziomów zbiorów, wywołane wyleganiem łanu, od lat ograniczane są poprzez zastosowanie chemicznych preparatów.

Uciążliwość chwastów jest najczęściej rozumiana jako problem w ich zwalczaniu. Po pogłębionej analizie okazuje się jednak, że pojęcie to jest bardziej złożone. Zabieg herbicydowy uważa się za skuteczny, jeżeli zniszczono ponad 85% chwastów. Czasami jednak pozostałe po zabiegu rośliny wciąż mogą stanowić poważne zagrożenie dla plonu i jego jakości.

Pierwsze wzmianki o spadku skuteczności herbicydów w naszym kraju pochodzą z lat 80. ubiegłego stulecia. Od tamtego czasu coraz częściej pojawiały się informacje o trudnościach w zwalczaniu niektórych gatunków. Od lat 90. XX w. w uprawach zbóż w województwie warmińsko-mazurskim, a obecnie w całym kraju, zauważalny jest coraz wyraźniejszy spadek skuteczności herbicydów zwalczających miotłę zbożową.

W Polsce wciąż ponad trzy czwarte wartości rynku herbicydów zbożowych stanowią produkty stosowane wiosną. Spadek powierzchni upraw zbóż jarych i dłuższa jesień powodują, że naturalnie zwiększa się powierzchnia upraw z jesienną aplikacją herbicydów, jednak główny nurt pozostaje niezmienny. O takim stanie rzeczy decyduje kilka czynników

CHWASTOX® to najbardziej rozpoznawalna marka wśród środków ochrony roślin. Towarzyszy polskim rolnikom od kilkudziesięciu lat i dalej doskonale spełnia swoje zadania. Dzięki ciągłemu rozwojowi marki CHWASTOX® możliwe jest zwalczanie chwastów we wszystkich głównych gatunkach zbóż.

Liczba produktów do zaprawiania materiału siewnego w najbliższym czasie zmniejszy się i będzie to spowodowane wycofaniem ze sprzedaży produktów zawierających substancję aktywną tiuram.

Kukurydza jest jednym z głównych gatunków roślin uprawnych - od kilku lat powierzchnia uprawy przekracza ponad 1 mln hektarów.

Zabieg herbicydowy wykonany jesienią, ze względu na długą i ciepłą jesień, w przypadku wielu plantacji może okazać się niewystarczający do bardzo dobrego zabezpieczenia rośliny uprawnej przed negatywną presją chwastów. W związku z tym niezbędne będzie wykonanie wiosennej poprawki.

Podstawową czynnością wiosenną na plantacji rzepaku jest ocena kondycji roślin. Przede wszystkim stopień przezimowania roślin, wielkość uszkodzeń wyrządzonych zimą, ilość roślin na metrze kwadratowym w dobrej kondycji.

Wczesna wiosna jest to odpowiedni moment do wykonania zabiegów herbicydowych w rzepaku ozimym – nieliczne plantacje wymagają zwalczenia chwastów dwuliściennych, natomiast większym problemem są chwasty jednoliścienne pozostałe po zimie.

Wzrost intensywności zabiegów agrotechnicznych przeprowadzanych na plantacjach wymaga od producentów rolnych poszukiwania rozwiązań, które w sposób optymalny pozwolą wykorzystać każdy „wjazd” na pole. 

Nawożenie mineralne wykonywane przed siewem lub po siewie rośliny uprawnej jest podstawowym zabiegiem agrotechnicznym i o jego konieczności chyba nie musimy nikomu przypominać. Stosowane nawozy zawierają głównie azot (N), potas (K), fosfor (P), siarkę (S) oraz magnez (Mg) w formach łatwo dostępnych dla roślin. 

Produkcja rolnicza jest nieodzownym elementem krajobrazu i jedną z podstawowych gałęzi gospodarki. Całkowita powierzchnia użytków rolnych w Polsce wynosi ok. 15 mln ha, co stanowi prawie połowę powierzchni naszego kraju. Obserwowana w ostatnich dekadach specjalizacja i rozwój rolnictwa nie pozostają bez wpływu na otaczającą nas przyrodę.

Na skuteczność zabiegu fungicydami wpływa wiele czynników, jednym z nich jest niewątpliwie temperatura w momencie aplikacji oraz krótko po niej. Stąd też w przypadku wybranej substancji aktywnej możemy wyróżnić 3 bardzo ważne progi temperaturowe informujące o możliwości jej zastosowania i wpływające na skuteczność zabiegu.

Podstawowe zasady przechowywania środków ochrony roślin mają umocowanie prawne i zostały określone między innymi w ustawie o środach ochrony roślin i wydanych do niej rozporządzeniach oraz w normach i wymogach wzajemnej zgodności (cross compliance). Ich nieprzestrzeganie grozi sankcjami, jednak w wyniku niewłaściwego przechowywania środków ochrony roślin oprócz narażenia na kary finansowe i spowodowania narażanie środowiska na niebezpieczeństwo, możemy obniżyć również jakość samych środków ochrony roślin.

Agrotechnika rzepaku ozimego w jesienią jest bardzo pracochłonna – niezbędny jest ciągły monitoring plantacji pod kątem występowania agrofagów – chwastów, szkodników i chorób. O ile chwasty mogły zostać już zwalczone zabiegiem doglebowym, to z presją chorób i szkodników plantatorzy rzepaku muszą walczyć całą jesień. 

Uprawom od samego początku wzrostu towarzyszą rośliny niepożądane, czyli chwasty. Ich presja oraz skład gatunkowy w dużej mierze zależy od płodozmianu, rodzaju gleby oraz stosowanych zabiegów herbicydowy. W każdej uprawie możemy wyróżnić chwasty łatwe w zwalczeniu oraz trudne do wyeliminowania, których zwalczanie wymaga obrania często określonej strategii działania. Jednym z chwastów, który bardzo trudno zwalczyć w trakcie wzrostu rośliny uprawnej jest perz zwyczajnym (synonim perz właściwy).

Powoli mają się ku końcowi wydłużone z racji niestabilnych i wyjątkowo niekorzystnych warunków pogodowych zbiory rzepaku w kraju. Szacowanie plonów to tylko jedno z nielicznych zadań, przed którymi stoją aktualnie rolnicy.

Tegoroczne lato nie rozpieszcza rolników, warunki do zbioru zbóż i rzepaku ozimego są bardzo niekorzystne. W wielu regionach kraju w ciągu zaledwie kilku dni spadło ponad 100 mm wody na 1m2. Intensywne opady deszczu spowodowały brak możliwości wjazdu na pole przez najbliższe kilka dni.

Do głównych chorób ziemniaka należy zaliczyć alternariozę i zarazę ziemniaka, które stanowią zagrożenie dla każdej prowadzonej plantacji. W uprawie ziemniaków, w której popełniono błędy w ochronie fungicydowej straty plonu  bulw mogą przekroczyć nawet 70%, stąd też niezbędne jest przyjęcie odpowiedniej strategii w walce ze sprawcami tych chorób.

Aktualny przebieg pogody zdecydowanie nie sprzyja wykonywaniu żadnych zabiegów środkami ochrony roślin. W dzień temperatura osiąga kilka stopni C, a w nocy spada nieznacznie poniżej zera, dodatkowo silny wiatr potęguje uczucie chłodu. Spadki temperatur wstrzymały rozwój roślin uprawnych oraz chwastów.

O konieczności przeprowadzenia zabiegu herbicydowego chyba nikomu nie trzeba przypominać. Chwasty są jednym z głównych agrofagów, które znacznie ograniczają plon oraz „efekt wizualny naszej uprawy”.

W gospodarstwach w praktyce możemy wykorzystać dwa rodzaje materiału siewnego – pierwszy materiał siewny zakupiony od producenta o określonym stopniu kwalifikacji, a co za tym idzie o znanej masie tysiąca ziaren/nasion, zdolności kiełkowania, czystości oraz bardzo często z jednoznaczną rekomendacją co do normy wysiewu.  Drugą oddzielną grupę stanowi materiał siewny własny – nie posiadający świadectwa kwalifikacji, czyli nie mający również określonych wcześniej parametrów jakościowych.

Materiał siewny stosowany w gospodarstwie powinien charakteryzować się wysokimi parametrami jakościowymi – czystością i zdolnością kiełkowania zgodną z normami dla poszczególnych gatunków i odmian. Jednak musimy pamiętać o tym, że nawet najlepszy materiał siewny musi zostać przed siewem zaprawiony,  żeby potencjał kiełkowania i wzrostu nie był obniżony przez patogeny.

Rzepak ozimy, jak i jary są bardzo wrażliwe na samo osypywanie się nasion. Wynika to przede wszystkim z ich cech morfologicznych – łuszczyna jest zaprogramowana genetycznie na pękanie w końcowym okresie dojrzewania. Straty nasion rzepaku związane bezpośrednio z pękaniem łuszczyn szacowane są zwykle pomiędzy 5-10%, a w przypadku przedłużających się zbiorów odsetek ten sukcesywnie się zwiększa.

Czas żniw na wielu plantacjach zbliża się wielkimi krokami, w przypadku upraw rzepaku możemy powiedzieć, że „jesteśmy na ostatniej prostej” do uzyskania wysokich plonów o odpowiedniej jakości. Na plantacjach rzepaku ozimego zostało do wykonania zaledwie jeden, może dwa zabiegi.

Na dobre ruszyły siewy rzepaku ozimego w wielu regionach kraju nawet w tych, w których jeszcze nie ma optymalnego terminu agrotechnicznego. Przyspieszone siewy mają na celu wykorzystanie zasobów wody po ostatnich opadach deszczu. Dostępność wody glebowej nie tylko wpłynie korzystnie i przyspieszy wschody rzepaku ozimego, ale również będzie stymulowało nasiona chwastów do kiełkowania. 

Jednymi z najczęściej spotykanych chorób na plantacji ziemniaków są alternarioza i zaraza ziemniaka. W sprzyjających warunkach pogodowych występują one bardzo powszechnie, a ich znaczenie gospodarcze jest bardzo duże. 

W znacznej części Polski warunki cieplne i wilgotnościowe są odpowiednie do wschodów i rozwoju plantacji zbóż jarych. W zależności od terminu siewu i dostępności wody glebowej zaraz po nim, znajdują się one w fazie od 1-3 liści. Często w opracowaniach można spotkać informację, że po 3 liściu rozpoczyna się już faza krzewienia zbóż jarych.

Technologia siewu punktowego buraków cukrowych zakłada niewielkie zagęszczenie roślin na 1 m2. Rozstaw rzędów co 45 cm i odległość pomiędzy roślinami w rzędzie wynosząca nawet do 18 cm stwarza idealne warunki do kiełkowania i wzrostu chwastów.

Na zdecydowanej większości plantacji rzepaku ozimego problem chwastów dwuliściennych został już rozwiązany jesienią przy pomocy zabiegów przedwschodowych lub powschodowych. Większość środków ochrony roślin, pomimo panujących niekorzystnych warunków atmosferycznych, działała satysfakcjonująco, w związku z czym nie ma konieczności wykonania wiosną zabiegów korekcyjnych.  

Jednym z podstawowych elementów prawidłowej agrotechniki roślin uprawnych jest przeprowadzenie skutecznego zabiegu zwalczania chwastów. W praktyce mamy do wyboru zabieg herbicydowy jesienny i wiosenny – wybór terminu wynika z preferencji rolnika lub/i z przebiegu warunków pogodowych.